Daliodd arddangosfa o weddillion Mortariwm Rhufeinig, neu fowlen malu, a phestl sfferig o Segontium fy llygad yn yr Amgueddfa. Gwnaeth gysylltiadau i mi ar unwaith gyda fy ngwaith fy hun, y fowlen falu yr oeddwn wedi dod â hi yn ôl o fy nghyfnod fel myfyriwr ôl-raddedig yn y Brifysgol yn Ghana, a safleoedd Celtaidd hynafol fel Tre’r Ceiri.
Roedd mortaria Rhufeinig yn fowlenni bas gydag ymyl crwm, tu mewn wedi’i fewnosod gyda graean i falu sawsiau a cheg arllwys lydan. Roedd gen i ddiddordeb mewn archwilio’r nodweddion hyn, nid ar gyfer ail-greu’r gwrthrychau gwreiddiol nac i gynhyrchu rhai defnyddiol, ond ar gyfer myfyrio ar ffurf a swyddogaeth.
Casglais ddeunyddiau fel tywod, siâl traeth, plisgyn wyau, a hyd yn oed metel – i greu arwynebau garw. Fe wnaeth deunyddiau wedi’u hymgorffori fel golosg glo, reis, haidd a gwifren gopr farciau a phatrymau. Gadawodd y grawnfwydydd weddillion gwydrog wedi iddynt losgi yn yr odyn.
Mae’r myfyrdodau creadigol a ysbrydolwyd gan y prosiect hwn yn mynd â fy ngwaith fy hun i gyfeiriadau newydd. Rwyf bellach yn defnyddio ffurfiau mwy trwchus, yn ogystal â chlai terracotta, a fy mhorslen arferol.
Mae’r arbrofion gyda lludw pren ar arwynebau’r ddau, a phosibiliadau lliw gwifren gopr, yn golygu bod mwy o waith archwilio eto i ddod.
Sian Hughes
Tachwedd 2024
